Dr. Margreet Harskamp-van Ginkel is onderzoeker bij Amsterdam UMC en jeugdarts en arts Maatschappij en Gezondheid (M+G) bij GGD Amsterdam. Haar onderzoek en ervaring als jeugdarts leidde tot waardevolle informatie over slaap en gezondheid tijdens de belangrijke eerste 1.000 nachten van een mensenleven. Op 13 oktober is Margreet gepromoveerd op dit onderzoek. Wij gingen met haar in gesprek over haar onderzoek en wat het Sarphati Cohort hierin heeft betekend.

• Er is een verband tussen te kort slapen en een slechte gezondheid bij kinderen.
• Een kwart (26%) van de ouders is ontevreden met de slaap van hun kind.
• Meer kennis over slaap leidt tot betere voorlichting.
• Ouders kunnen overleggen met professionals, zoals jeugdartsen- en verpleegkundigen, voor ondersteuning.

Margreet: “Het op tijd herkennen van slaapproblemen is belangrijk om ouders op maat te kunnen ondersteunen.”

Margreet werkt sinds 2014 als jeugdarts en arts M+G bij GGD Amsterdam en begon in 2017 met het onderzoek voor haar promotie aan de universiteit. Dankzij haar onderzoek, ervaring en haar werk als jeugdarts weten we nu meer over slaap en gezondheid tijdens de eerste 1.000 nachten van een mensenleven. “Over slaap in de eerste 1.000 nachten was nog heel weinig bekend. Na de eerste 1.000 nachten is er wel bekend dat ’s nachts te kort slapen bij kinderen een verband heeft met een slechtere gezondheid. Dat was een belangrijke reden voor dit onderzoek”.

Sarphati Cohort

Margreet heeft als eerste onderzoeker gegevens van 1.471 kinderen van het Sarphati Cohort gebruikt. Met deze gegevens kon ze een hoofdstuk in haar proefschrift schrijven met informatie die in de praktijk is te gebruiken om de gezondheid van jonge kinderen te verbeteren. Ze onderzocht met haar team of ontevredenheid van ouders over slaap bij baby’s van 4 tot 6 maanden samenhangt met slaapproblemen in het tweede levensjaar. Jeugdverpleegkundigen en jeugdartsen in Amsterdam schreven tijdens consulten op of ouders tevreden waren over hoe hun baby slaapt. “Een kwart van de ouders was ontevreden.”

Ouders voorlichting geven

Tussen de 1e en 2e verjaardag vulden ouders zelf een vragenlijst in over hoe hun peuter slaapt. Opnieuw ervaarde iets meer dan een kwart (27%) van de ouders slapen als een probleem. “Peuters van wie ouders al ontevreden waren over hun slaap als baby, hadden bijna twee keer zo vaak problemen met slapen. Ontevredenheid van ouders over slaap van hun baby’s lijkt dus een voorspeller voor latere slaapproblemen in de peutertijd. Als we slaapproblemen vroeg waarnemen, kunnen we ouders betere voorlichting geven.” Margreet licht toe: “De verzamelde gegevens uit het Sarphati Cohort en de informatie uit te vragenlijsten zijn uniek, omdat hierin belangrijke gegevens worden bijgehouden. Deze kennis was nodig om de vraag te beantwoorden.”

Invloed van de moeder

Margreet onderzocht de invloed van de gezondheid van de moeder op hoe het kind slaapt. “Onder andere overgewicht en leefgewoonten zoals roken en alcoholgebruik van de moeder kunnen al voor de geboorte veranderingen in de hersenen van de baby veroorzaken. Bovendien blijkt psychische stress bij de moeder de kans op slaapproblemen bij het kind te vergroten.” Deze kennis biedt volgens de onderzoeker mogelijkheden voor de samenleving. Het kan ondersteuning te bieden aan moeders en gezinnen.

Inbakeren

Ouders kwamen met hun 4 weken oude baby. Ze zijn blij dat alles goed gaat, maar ze zijn zelf erg moe. De baby sliep de afgelopen 2 weken niet zo goed. Margreet: “Ik heb hen uitgelegd dat een baby de eerste twee weken over het algemeen goed slaapt en dat ze daarna vaak meer behoefte hebben aan troost. Ik heb de ouders toen laten zien hoe je hem kunt inbakeren. Hij werd daardoor meteen rustig, en de ouders waren gemotiveerd om dit thuis ook uit te proberen. Ik heb hen ook gewezen op de workshop van de Happiest Baby-methode, die tweemaal per maand in Amsterdam wordt gehouden.”

Rol van professionals

Als baby’s, peuters en kinderen slaapproblemen ervaren is hulp mogelijk. Ouders kunnen overleggen met professionals, zoals jeugdartsen- en verpleegkundigen, voor ondersteuning, advies en begeleiding. “Ook andere organisaties moeten oog hebben voor het belang van slaap. Denk aan verhuurders, werkgevers, en mensen betrokken bij de indeling van de stad. Een gezonde omgeving voor gezinnen met kinderen, een rustige omgeving, een werkgever die voldoende rusttijd biedt na de bevalling, en ouderschapsverlof in het eerste jaar zijn goede stappen in de juiste richting.”

Vervolgproject

Margreet blijft actief in de academische werkplaats Jeugd en Gezondheid van het Amsterdam UMC en meerdere GGD-en en werkt aan een vervolgproject. Voor dit project zal zij de ‘Happiest Baby’-methode testen in verschillende wijken in Amsterdam-Noordwest en Alkmaar-Noord.

Meer informatie:

• Promotie Margreet Harskamp
• Sarphati-Cohort
• Happiest Baby-methode

Tips voor professionals

• Bespreek vooral ook hoe het met de ouders zelf gaat, of zij gezond zijn en zelfvertrouwen hebben
• Wijs ouders op de uitleg en tips van de Happiest Baby-methode
• Betrek beide ouders, de rol van vaders is vaak nog onderbelicht.

Tips voor ouders

• Naast het inbakeren kan ook het gebruik van ‘white noise’ je baby helpen in slaap te vallen. Dit is een vertrouwd geluid dat de baby in de baarmoeder hoorde en rustig kan maken.
• Als je baby of peuter nog niet zelf in slaap valt, werk hier dan in kleine stapjes naartoe: zoals elke keer iets verder weg zitten of ze even alleen laten en dan weer terugkomen.
• Als je baby of peuter nog niet doorslaapt, kan dat normaal zijn voor de leeftijd. Slapen ze ook nog niet zelf in? Werk daar dan eerst aan in de avond en dan pas midden in de nacht.